Katika mazingira ya kazi nchini Tanzania, Mfuko wa Hifadhi ya Jamii (NSSF) ni taasisi muhimu inayolinda haki za wafanyakazi kwa kuwapatia mafao baada ya kustaafu, kuugua, au kupatwa na madhara kazini. Moja ya mambo ya msingi yanayowahusu waajiriwa ni makato ya NSSF kwenye mshahara. Makala hii itakufafanulia kila kitu unachopaswa kujua kuhusu kiwango cha makato, jinsi yanavyokokotolewa, na umuhimu wake kwa mfanyakazi.
NSSF ni Nini?
NSSF (National Social Security Fund) ni mfuko wa hifadhi ya jamii ulioanzishwa kisheria kwa lengo la kutoa ulinzi wa kijamii kwa wafanyakazi wa sekta rasmi na isiyo rasmi.
Huduma zinazotolewa na NSSF ni pamoja na:
-
Mafao ya uzeeni
-
Mafao ya uzazi
-
Mafao ya ulemavu
-
Mafao ya kifo
-
Mafao ya matibabu
Makato ya NSSF kwenye Mshahara ni Kiasi Gani?
Kiwango cha Makato (2025)
Kwa mujibu wa taarifa za NSSF Tanzania mwaka 2025, kiwango cha makato ni 20% ya mshahara wa kila mwezi. Mgawanyo wa makato hayo ni kama ifuatavyo:
-
Mwajiri: 10%
-
Mwajiriwa: 10%
Mfanyakazi anatakiwa kukatwa asilimia 10 ya mshahara wake kisha mwajiri anachangia asilimia nyingine 10 na kuwasilisha jumla ya 20% kwa NSSF.
Mfano wa Kukokotoa Makato ya NSSF
Ikiwa unalipwa mshahara wa Tsh 1,000,000, makato yatakuwa kama ifuatavyo:
-
10% ya Mfanyakazi: Tsh 100,000
-
10% ya Mwajiri: Tsh 100,000
-
Jumla inayowasilishwa NSSF: Tsh 200,000
Umuhimu wa Makato ya NSSF
Makato haya si hasara kwa mfanyakazi bali ni uwekezaji wa baadaye unaomsaidia katika maisha ya uzeeni na dharura kama ugonjwa au ajali. Faida kuu ni:
-
Hifadhi ya uzeeni baada ya kustaafu
-
Kinga dhidi ya hali ngumu za kiafya
-
Uhakika wa mafao kwa wategemezi baada ya kifo
-
Mipango ya mikopo ya makazi kupitia NSSF Housing Scheme
Je, Makato ya NSSF ni ya Lazima?
Ndio, kwa wafanyakazi wote wa sekta rasmi na baadhi ya sekta isiyo rasmi, makato ya NSSF ni ya lazima kwa mujibu wa Sheria ya NSSF. Waajiri wote wanalazimika kuwasilisha michango hiyo kwa wakati.
Adhabu kwa Mwajiri Asiyekata au Kuwasilisha Makato
Kama mwajiri atashindwa kuwasilisha makato kwa wakati, anawajibika kisheria na anaweza kutozwa faini au kuchukuliwa hatua za kisheria. Hii inalinda haki za wafanyakazi dhidi ya unyonyaji.
Namna ya Kuhakiki Makato Yako ya NSSF
Unaweza kuangalia taarifa zako za makato kwa kutumia huduma ya NSSF Online Portal:
-
Tembelea tovuti rasmi: www.nssf.or.tz
-
Bonyeza Member Self Service
-
Jisajili au ingia kwa kutumia namba yako ya uanachama
-
Angalia historia ya makato, mafao, na taarifa binafsi
Je, Makato ya NSSF Huathiri Vipi Mshahara Halisi?
Ndiyo, mshahara halisi (take-home pay) hupungua kutokana na makato haya. Hata hivyo, malipo hayo yana faida ya muda mrefu, hivyo ni muhimu kuyaona kama akiba ya baadae kuliko mzigo.
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
1. Makato ya NSSF kwenye Mshahara ni asilimia ngapi?
Ni asilimia 20% ya mshahara wa mwezi, ambapo mfanyakazi na mwajiri wanachangia kila mmoja 10%.
2. Naweza kurudishiwa makato yangu ya NSSF kabla ya kustaafu?
Ndiyo, endapo unakidhi vigezo vya mafao ya kujitoa au uhamiaji wa kudumu nje ya nchi.
3. Nifanye nini kama mwajiri wangu hakatwi makato ya NSSF?
Wasiliana na ofisi ya NSSF ya karibu au toa taarifa kupitia njia za mawasiliano za mfuko huo.
4. Je, wafanyakazi wa muda mfupi wanakatwa NSSF?
Kulingana na mkataba wa ajira, baadhi ya wafanyakazi wa muda mfupi pia wanapaswa kukatwa NSSF ikiwa wapo chini ya sekta rasmi.
5. Makato ya NSSF yana faida gani kwa mfanyakazi?
Yanalinda mfanyakazi dhidi ya matatizo ya uzeeni, magonjwa, ajali, na hutoa mafao kwa familia endapo mfanyakazi atafariki.
