Maharage ya njano (Phaseolus vulgaris), huchangia sana katika usalama wa chakula na kipato kwa wakulima wadogo nchini Tanzania. Kwa wastani watanzania hula zaidi ya kilo 19 za maharage kwa mwaka.
Faida Za Kilimo Cha Maharage Ya Njano
Lishe Bora
-
Chanzo kizuri cha protini, nyuzinyuzi, na madini kama chuma, potasiamu, kalsiamu, madini ya vitamini A, C, K, B6 na folic acid .
-
Maharage ya njano yanapika haraka na kuwa laini, hivyo ni maarufu kwa matajiri ya lishe inayoweza kulinganishwa kama mboga nzuri ya afya.
Uwezo wa Soko
-
Tanzania ni mzalishaji mkuu wa maharage barani Afrika, uzalishaji wake umekaribia tani milioni 1.2 kila mwaka.
-
Kuna mtiririko madhubuti wa maharage ya njano kutoka maeneo kama Kigoma, Mbeya, Arusha na Tanga kwenda soko kuu la Dar es Salaam na hata mataifa jirani.
Mahitaji Makuu ya Kilimo
Uchaguaji wa Mbegu
-
Tumia mbegu zilizoboreshwa kama Selian 13, Uyole 16, Njano Gololi, zinazalishwa nchini na zimeidhinishwa .
-
Tumia mbegu zenye ubora unaofanana – mmiliki wa soko, wateja wanapendelea maharage ya taifa moja (pure), si mchanganyiko.
Ardhi na Hali Ya Hewa
-
Maharage ya njano yanapendelea udongo wenye rutuba na kupitisha maji vizuri.
-
Hewa safi ya kawaida (18–27 °C) ni bora, na chemchemi/kipupwe ni wakati mzuri wa upandaji.
Mbinu za Kilimo
-
Panda katika mstari kwa umbali wa 40 cm kati ya mashina, na umbali wa 60 cm kati ya mistari.
-
Tumia mbolea kiasi, hasa dap kwa ajili ya kuweka rutuba katika udongo.
-
Fuatilia kawaida maambukizi ya magonjwa kama ugonjwa wa kabichi na mildew; tumia mbinu za kuzuia kama kupunguza unyevunyevu na kuondoa mimea yenye matatizo.
Mgimu wa Mazao
Upandaji
-
Panda mbegu kwa kina cha 2–3 cm, kunaweza kulazimika kisha kuvuia wanafunzi baada ya wiki 3–4.
Umwagiliaji
-
Umwagilia kwa kiasi katika kipindi cha ukame, lakini hakikisha udongo awali haujakuwa na maji kupita kiasi.
Kuharibu Vichaka
-
Tumia mfumo wa kupanda na kupandikiza vichaka kwa wakati ili kupunguza ushindani wa mimea.
Aina ya Ukulima
-
Chagua ardhi safi, sisitize mihuso ya maharage yaliyopita karibu.
Uchelewaji wa Mazao na Uhifadhi
Mavuno
-
Wakati wa mavuno unapaswa kuwa baada ya kupanda kwa siku 90–100, wakati haliwezi kuwa hivi, chemsha vichaka kabla ya kutokwa au kuanza kuchwa.
Uhifadhi
-
Wahifadhi vyema ili kuzuia mabadiliko ya rangi (discolouration), na uhifadhi katika maeneo yenye angaeng’oa na yamepashwa hewa.
-
Utendaji mzuri wa kuongeza thamani unategemea mbegu mbichi na rangi asilia ili kupata bei nzuri sokoni .
Soko Na Mazingatio Yake
Soko la ndani
-
Dar es Salaam ni soko kuu la maharage ya njano nchini, hasa rangi za Gololi zinapendwa zaidi Sokoni.
-
Bei zinawezesha kuwa kati ya TZS 1,600–2,000 kwa kilo, kutegemea aina na eneo.
Mtandao wa Biashara
-
Wachangiaji wadogo (retailers) wanaongoza katika usambazaji wilayani, wala wakubwa (male exports) wanaosaidia biashara ya kimataifa na ya nje.
-
Upandaji huu unaweza kujumuisha kuunganisha biashara anuwai – wakulima, wakusanyaji, wauzaji na wakatumaji mbegu (seed traders).
Matarajio ya Fursa
-
Maeneo yana nguvu ya kukuza biashara na biashara kwa kujihusisha na wakulima wadogo, wanawake na vijana.
-
Kuhakikisha mbegu ya ubora na kuwepo kwa soko linalojitegemea kunaziba tofauti kati ya mauzo ya mbegu na maharage ya matumizi.
Changamoto na Suluhisho
| Changamoto | Suluhisho |
|---|---|
| Utoaji usio thabiti wa soko (especially during lean season) | Kuanzisha mikakati ya masoko ya uhakika na ya msimu. |
| Ubora mdogo wa mbegu kwa uhifadhi | Mafunzo kwa wafanyabiashara wa mbegu juu ya uteuzi wa mbegu bora, uhifadhi na traceability. |
| Ada na ushuru za usafirishaji | Kuondoa vikwazo vya ushuru ndani ya wilaya na mipaka. |
| Ukosefu wa ujuzi kwa wakulima | Kuanzisha makundi ya mafunzo kwa njia za elimu ya mazingira ya kilimo bora. |
